Παιδιά σε κίνδυνο στις σχολικές ζώνες: Τι δείχνουν τα στοιχεία σε Ευρώπη και Ελλάδα

Ο δρόμος προς το σχολείο θα έπρεπε να είναι η πιο ασφαλής διαδρομή της ημέρας για ένα παιδί. Αντί γι’ αυτό, σε όλη την Ευρώπη, μετατρέπεται σε μια καθημερινή ρουλέτα ρίσκου. Η πρόσφατη στοχευμένη έρευνα της Auto Club Europa (ACE) και του Γερμανικού Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας (DVR) στη Γερμανία έρχεται να ταράξει τα νερά: Μόνο το 5% από τις 167 σχολικές ζώνες που ελέγχθηκαν γύρω από δημοτικά σχολεία κρίθηκε «ασφαλές».Σε ακτίνα μόλις 200 μέτρων από την είσοδο, εκεί όπου θεωρητικά θα έπρεπε όλα να είναι υπό απόλυτο έλεγχο, οι ειδικοί καταγράφουν ζώνες «κακής» ποιότητας σε ποσοστό 30% και «επικίνδυνες» περιοχές σε ποσοστό 6%.

Η εικόνα που περιγράφουν είναι αποκαλυπτική. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στις υποδομές αλλά και στη συμπεριφορά γύρω από το σχολείο. Στο πρωινό «school run», το 41% των γονιών που αφήνουν τα παιδιά τους με το αυτοκίνητο παραβιάζει τους κανόνες, κυρίως παρκάροντας σε απαγορευμένα σημεία ή πάνω σε πεζοδρόμια, δημιουργώντας χάος και κρυφά σημεία κινδύνου για τα παιδιά που προσπαθούν να διασχίσουν τον δρόμο. Παρότι το 92% των ζωνών έχει όριο ταχύτητας 30 km/h, μόνο στο 6% εφαρμόζονται πραγματικά μέτρα ήπιας κυκλοφορίας, ενώ στο 8% των σχολικών εισόδων δεν υπάρχει καν βοήθημα διάσχισης, ούτε μια απλή διάβαση πεζών. Αυτή η εικόνα δεν είναι ένα μεμονωμένο γερμανικό φαινόμενο αλλά κομμάτι ενός πολύ μεγαλύτερου ευρωπαϊκού προβλήματος. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφάλειας Μεταφορών (ETSC), πάνω από 6.000 παιδιά έως 14 ετών έχασαν τη ζωή τους σε τροχαίες συγκρούσεις στους δρόμους της ΕΕ την περίοδο 2011–2020. Το 2020 μόνο, 386 παιδιά σκοτώθηκαν στους ευρωπαϊκούς δρόμους, με τα τροχαία να παραμένουν μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη ζωή τους. Ακόμη κι αν συνολικά η παιδική θνησιμότητα από τροχαία έχει μειωθεί, οι αριθμοί αυτοί δεν επιτρέπουν εφησυχασμό.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αρχές προσπαθούν να απαντήσουν σε αυτή την κρίση με τις λεγόμενες «School Streets», δρόμους γύρω από τα σχολεία που κλείνουν για τα αυτοκίνητα στις ώρες προσέλευσης και αποχώρησης. Έρευνες δείχνουν ότι όπου εφαρμόστηκαν, η κυκλοφορία μειώθηκε, όπως και οι ταχύτητες των οχημάτων, ενώ βελτιώθηκε η αίσθηση ασφάλειας για παιδιά και γονείς. Στο Λονδίνο, χρηματοδοτούνται εκατοντάδες νέες τέτοιες ζώνες, με στόχο όχι μόνο την οδική ασφάλεια αλλά και την ενίσχυση του περπατήματος και του ποδηλάτου προς το σχολείο.Παρά τα θετικά αυτά βήματα, η ανάγκη για πιο μόνιμες και γενικευμένες παρεμβάσεις είναι εμφανής: Εκατοντάδες σχολεία εξακολουθούν να βρίσκονται σε δρόμους έντονης κυκλοφορίας, όπου μία λάθος κίνηση μπορεί να αποδειχθεί μοιραία.

Στη Σουηδία, η συζήτηση γίνεται σε άλλο επίπεδο: Η πολιτική Vision Zero που υιοθετήθηκε από το κοινοβούλιο ήδη από το 1997, έχει ως ξεκάθαρο στόχο «κανένας θάνατος ή σοβαρός τραυματισμός στην κυκλοφορία». Αυτό μεταφράζεται σε ολόκληρες αστικές περιοχές που μετατρέπονται σε 30 km/h ζώνες ή σε δρόμους όπου η ταχύτητα περιορίζεται ουσιαστικά μέσω σχεδιασμού, με υπερυψωμένες διαβάσεις και διασταυρώσεις που αναγκάζουν τον οδηγό να κόβει ταχύτητα. Η λογική είναι απλή και ανθρώπινη: Αν ξέρουμε ότι πάνω από τα 30 km/h η πιθανότητα θανάσιμου τραυματισμού για έναν πεζό εκτοξεύεται, τότε οι δρόμοι γύρω από τα σχολεία δεν μπορεί να επιτρέπουν τέτοιες ταχύτητες, πόσο μάλλον σταθερά και χωρίς εμπόδια. Όμως ακόμη και σε χώρες με παράδοση στην ήπια κινητικότητα, όπως η Ολλανδία, η πραγματικότητα δεν είναι ρόδινη. Πρόσφατη ολλανδική έρευνα έδειξε ότι πάνω από 36.000 παιδιά πηγαίνουν καθημερινά στο δημοτικό ποδηλατώντας σε δρόμους υψηλής ταχύτητας κοντά στα σχολεία, επειδή δεν έχουν διαμορφωθεί παντού ασφαλείς ζώνες 30χλμ. Οι ίδιοι οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η καθυστέρηση στην επέκταση των χαμηλών ορίων ταχύτητας στις σχολικές ζώνες αφήνει ένα τεράστιο «κενό» ασφάλειας σε μια χώρα που συχνά παρουσιάζεται ως υπόδειγμα.

Στην Ισπανία, δημοτικές αρχές όπως του Tres Cantos και άλλων δήμων της Μαδρίτης υλοποιούν σχέδια «Caminos Escolares Seguros» – Ασφαλείς Δρόμοι προς το Σχολείο – δημιουργώντας συγκεκριμένες διαδρομές, βελτιώσεις στις διαβάσεις και σαφείς διαδρομές για περπάτημα και ποδήλατο.
Παράλληλα, σε χώρες όπως το Βέλγιο, αναλύσεις δείχνουν ότι μεγάλο μέρος των παιδικών τραυματισμών και θανάτων δεν συμβαίνει ακριβώς έξω από την πύλη του σχολείου, αλλά λίγο πιο πέρα, στο «δάχτυλο του γαντιού» της διαδρομής, σε απόσταση μέχρι 300 μέτρα από την σχολική ζώνη, εκεί όπου οι υποδομές συχνά χαλαρώνουν.
Το κοινό σημείο όλων αυτών είναι ένα: Η Ευρώπη παλεύει να προστατεύσει τα παιδιά της στον δρόμο, αλλά ακόμη δεν τα καταφέρνει. Οι οδηγοί, η πολεοδομία, οι δήμοι, τα σχολεία, η αστυνόμευση – όλοι αποτελούν κομμάτια μιας αλυσίδας που σπάει πιο εύκολα από όσο παραδεχόμαστε. Και κάθε φορά που σπάει, πίσω από τα ποσοστά και τις στατιστικές υπάρχει ένα παιδί που δεν γύρισε σπίτι του μετά το σχολείο.

Η Ελλάδα ανάμεσα στα ευρωπαϊκά καμπανάκια

Μέσα σε αυτό το ευρωπαϊκό περιβάλλον, η Ελλάδα δεν είναι εκτός κάδρου. Μπορεί τα στοιχεία που έχουμε να αφορούν το σύνολο των τροχαίων και όχι αποκλειστικά τις σχολικές ζώνες, όμως η εικόνα παραμένει ανησυχητική. Τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Σεπτέμβριο 2025 δείχνουν αύξηση 10,5% στα οδικά τροχαία ατυχήματα και δυστυχήματα που προκάλεσαν θάνατο ή τραυματισμό, σε σχέση με τον περσινό Σεπτέμβριο. Τα συμβάντα έφτασαν τα 1.067 σε όλη τη χώρα, από 966 έναν χρόνο πριν. Πίσω από αυτά τα νούμερα κρύβεται μια αντιφατική πραγματικότητα. Από τη μια πλευρά, οι νεκροί μειώθηκαν σημαντικά, κατά 30,8%, με 45 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους σε σχέση με υψηλότερο αριθμό το 2024. Από την άλλη όμως, οι βαριά τραυματίες αυξήθηκαν κατά 4,7% και οι ελαφρά τραυματίες κατά 14,2%, φτάνοντας τους 45 και 1.261 αντίστοιχα.

Αυτές οι αυξήσεις δείχνουν μια χώρα που εξακολουθεί να πληρώνει βαρύ τίμημα στην άσφαλτο, ακόμη κι αν τα θανατηφόρα περιστατικά παρουσιάζουν κάμψη.
Τα στοιχεία αυτά δεν μιλούν συγκεκριμένα για τον δρόμο προς το σχολείο, όμως αν τα βάλουμε δίπλα στις ευρωπαϊκές μελέτες για τις σχολικές ζώνες, το μήνυμα γίνεται εκκωφαντικό. Σε μια χώρα όπου οι γενικές επιδόσεις οδικής ασφάλειας παραμένουν εύθραυστες, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι οι σχολικές είσοδοι αποτελούν εξαίρεση. Όποιος έχει βρεθεί πρωί έξω από ένα ελληνικό δημοτικό ή γυμνάσιο γνωρίζει την εικόνα: Διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα, ελάχιστες διαβάσεις, ανεπαρκής φωτισμός, παιδιά που ξεγλιστρούν ανάμεσα σε προφυλακτήρες, οδηγοί που βιάζονται να φύγουν για τη δουλειά τους.
Εκεί ακριβώς συγκρούονται τα δεδομένα Ευρώπης και Ελλάδας. Από τη μία, η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει στόχους για μηδενικούς θανάτους παιδιών στην άσφαλτο και οργανισμοί όπως το ETSC ζητούν καθολικές ζώνες 30 km/h γύρω από σχολεία, ασφαλείς διαδρομές και αυστηρή επιτήρηση.

Από την άλλη, η Ελλάδα καταγράφει αύξηση στα τροχαία με τραυματισμούς και προσπαθεί να βελτιώσει επιδόσεις που παραμένουν οριακές. Όσο δεν ξέρουμε με ακρίβεια πόσα από αυτά τα τροχαία αφορούν παιδιά και σχολικές διαδρομές, το κενό δεν είναι μόνο στατιστικό, είναι πολιτικό και ηθικό.
Το ζητούμενο πλέον δεν είναι να συγκρίνουμε ποσοστά αλλά να αναγνωρίσουμε ότι ο δρόμος προς το σχολείο είναι καθρέφτης της κοινωνίας μας. Αν η Ευρώπη ολόκληρη παραδέχεται ότι δεν προστατεύει όσο πρέπει τα παιδιά της στον δρόμο, η Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχίσει να αντιμετωπίζει το θέμα αποσπασματικά. Χρειάζεται εθνική στρατηγική για ασφαλείς σχολικές ζώνες, με σαφείς κανόνες, υποδομές, συστηματική αστυνόμευση και πάνω απ’ όλα αλλαγή νοοτροπίας. Γιατί κάθε φορά που ένα παιδί διασχίζει τον δρόμο για να μπει στο σχολείο του, η ερώτηση είναι μία: το προστατεύουμε πραγματικά ή απλώς ελπίζουμε να σταθεί τυχερό;